Een gids over gember
Ontdek de verborgen krachten van deze pittige wortel – een oppepper voor alle gerechten!
WAT IS GEMBER?
Pittige, zoete gember is een wortelstok of ondergrondse stengel van de gemberplant, die in staat is om nieuwe wortels en scheuten te produceren. De knobbelige wortel heeft een taaie, bruine schil die er voorzichtig afgeschraapt of gepeld wordt om de bruikbare, vurige binnenkant te kunnen gebruiken.
HOE SMAAKT GEMBER?
Gember heeft een pittige smaak en een verkwikkend aroma. Het geeft gerechten een verwarmende en vurige smaak en een onmiskenbare en troostende kick. De pittige smaak wordt veroorzaakt door de chemische samenstelling – met name de verbinding gingerol zorgt voor de hete sensatie.
WAAR KOMT GEMBER VANDAAN?
Aangenomen wordt dat gember oorspronkelijk uit Zuidoost-Azië komt en dat het al in de eerste eeuw na Christus een rol speelde in de Indiase en Chinese keuken. Vandaag de dag domineert India de wereldproductie, maar ook China, Nigeria en Nepal produceren het in grote hoeveelheden. De specerij groeit het best in een warme, vochtige omgeving, hoewel het in verschillende grondsoorten en klimaten kan worden geproduceerd.
VERSE VS GEDROOGDE GEMBER: WAT IS HET VERSCHIL?
Verse en gedroogde gember zijn niet onderling inwisselbaar. Gedroogde, gemalen gember heeft een heel andere smaak en textuur en is twee keer zo sterk als verse gember.
Zo is verse gember intens, sappig en vezelig, met een meer uitgesproken, vurige smaak en zware citrustonen. Hoewel gedroogde gember dezelfde basistonen heeft, is het geconcentreerder en behoudt het zijn smaak beter bij hogere temperaturen.
Als je gedroogde specerijen gebruikt, verlies je iets van de frisse smaak die van de gemberwortel komt. Maar het poeder verdient de voorkeur in vleesrubs en -marinades en in kruidenmengsels met bijvoorbeeld piment, kardemom, kaneel en salie.
IN WELKE KEUKEN KAN GEMBER GEBRUIKT WORDEN?
Gember is populair in de Caribische, Indiase en Aziatische keuken. Gembercake en gemberbier zijn populaire lekkernijen in West-Indië. In hartige gerechten is de specerij ook geliefd, bijvoorbeeld in de rokerige jerk kip.
In de Indiase keuken is gember te vinden in warme en verfrissende bijgerechten zoals augurken of chutneys, vaak gecombineerd met mango of citroen. Het wordt ook geregeld gemengd met knoflook of kokos om kipgerechten zoals Murgh Adraki mee op smaak te brengen.
In heel Azië wordt gember rauw gehakt en gebruikt voor roerbakgerechten, noedelmaaltijden en curry’s, of gemengd met soja voor Japanse dressing.
HOE GEMBER TE GEBRUIKEN?
Voor soepen, stoofschotels of roerbakgerechten kun je geschilde, rauwe gember raspen of snijden. De wortel is ook uitstekend te gebruiken als smaakmaker in kookwater, om rijst of quinoa een goede kick te geven.
Als je met gember kookt, bedenk dan welk eindresultaat je hoopt te bereiken. Gehakte gember geeft een fysieke bite en smaak, terwijl het ingrediënt door het raspen bijna smelt en volledig in het gerecht wordt opgenomen.
Gemalen gember is heerlijk om te verwerken in baksels, langzaam gekookte gerechten zoals curry’s en stoofschotels, of door gekookt fruit of wortelgroentegerechten.
Als je verse gember vervangt door gemalen gember, is een centimeter van de wortel qua sterkte ongeveer vergelijkbaar met een theelepel van de gemalen specerij. Gebruik het dus spaarzaam.
HOE BEREID IK GEMBER?
Wortelgember moet worden geschild voordat het wordt gesneden en gekookt, om de houtige buitenkant te verwijderen. De schil is vrij vezelig en grof, maar kan gemakkelijk met de zijkant van een lepel worden verwijderd. Na het schillen kun je de gember in plakjes, blokjes of rasp snijden, afhankelijk van het recept.
WANNEER GEMBER NIET GEBRUIKEN?
Gember is een zeer veelzijdige specerij, maar ook een die het beste met mate kan worden gebruikt. Overmatig gebruik kan namelijk leiden tot milde mond- en maagirritatie, een opgeblazen gevoel of brandend maagzuur.
Net als veel andere specerijen heeft gember bewezen gezondheidsvoordelen, maar moet het met mate worden gebruikt om darmproblemen te voorkomen. Het wordt ook afgeraden in combinatie met bepaalde medicijnen, dus raadpleeg bij twijfel je arts.
WAAR KAN IK GEMBER KOPEN?
Gember is goed verkrijgbaar in supermarkten, zowel de als verse wortel als gemalen specerij. Gemalen gemberpoeder te vinden is op de kruidenafdeling; verse gember ligt vaak bij de verse producten, vaak in de buurt van de knoflook. Verse gember is te herkennen aan de knobbelige vorm en bruine, papierachtige huid. De wortel moet zacht genoeg zijn om er met een vingernagel in te kunnen drukken, maar mag niet nat of zompig aanvoelen.
GEMBER BEWAREN
Verse gember kan in zijn geheel en ongeschild in een papieren zak in de koelkast worden bewaard en is dan ongeveer een week houdbaar. Ook kun je het langer bewaren (circa drie weken) door het in wodka of sherry te leggen. Als je het invriest in een zakje of bakje is het zeker een maand houdbaar. Je kunt de hoeveelheid verse gember die nodig is gewoon raspen van de bevroren wortel – de schil gaat er op deze manier zelfs makkelijker af.
Een andere optie is om de gember tot een pasta te malen. Doe de gemberwortel in een keukenmachine en pureer deze fijn. De wortel zelf houdt genoeg water vast, je hoeft niets meer toe te voegen. Gebruik dan wat nodig is voor je recept, doe de rest in een ijsblokjesvorm en vries in.
KUN JE GEMBER INVRIEZEN?
Invriezen is een geweldige manier om gember te bewaren. De verse wortel kan met of zonder schil, geraspt, in plakjes of in zijn geheel ingevroren worden en minstens een maand bewaard blijven. Het kan direct uit de vriezer worden gebruikt, zonder te hoeven ontdooien.
HOE LANG IS GEMBER HOUDBAAR?
De houdbaarheid van verse gember kan sterk variëren, afhankelijk van de staat waarin het gekocht is en de omstandigheden waaronder het thuis wordt bewaard. De truc is om je verse wortel in de winkel zorgvuldig uit te kiezen – als de schil erg gerimpeld is, is hij al aan het bederven. Controleer op zichtbare tekenen van verderf en kies een stuk dat stevig aanvoelt.
Eenmaal thuis is gember in de koelkast minstens een week houdbaar. Maar om de gember onbeperkt vers te houden, kun je hem in zijn geheel, in plakjes of als puree invriezen en vanuit de diepvries ermee koken.
De gemalen specerijen blijven tot vier jaar goed. Let op de houdbaarheidsdatum op het potje en bewaar het in de oorspronkelijke verpakking. Als je twijfelt aan de versheid, wrijf dan het kruid over je hand en proef en ruik het. Als de vertrouwde smaak en het aroma zijn sterk verminderd zijn of ontbreken, is het tijd om de specerij weg te gooien.
WANNEER GEMBER NIET GEBRUIKEN?
Gember is een zeer veelzijdige specerij, maar ook een die het beste met mate kan worden gebruikt. Overmatig gebruik kan namelijk leiden tot milde mond- en maagirritatie, een opgeblazen gevoel of brandend maagzuur.
Net als veel andere specerijen heeft gember bewezen gezondheidsvoordelen, maar moet het met mate worden gebruikt om darmproblemen te voorkomen. Het wordt ook afgeraden in combinatie met bepaalde medicijnen, dus raadpleeg bij twijfel je arts.
AANVULLENDE KRUIDEN EN SPECERIJEN BIJ GEMBER
Ondanks zijn sterke en kenmerkende smaak en aroma gaat gember goed samen met verschillende andere smaken en specerijen. Je kunt de warmte en aardse noten versterken door gember te gebruiken in combinatie met piment, kruidnagel, nootmuskaat of kaneel.
VERVANGINGEN VOOR GEMBER
Als je geen gember kunt krijgen, zorgen piment, kaneel of nootmuskaat voor dezelfde warme, zoete smaak in je gerechten. De specerij is nauw verwant aan kardemom en kurkuma, waardoor ze ideale vervangers zijn in een curry.
GEMBER THUIS KWEKEN
Ondanks het feit dat gember een tropische plant is, kan het gemakkelijk thuis worden gekweekt. Neem daarvoor een biologisch stuk gember, want de meeste wortels in de supermarkt zijn behandeld met een groeiremmer om uitlopen te voorkomen. De bobbelige knobbeltjes zijn de knoppen, dus zorg ervoor dat je stuk er meerdere heeft. Plant het stuk in ondiepe grond om het de kans te geven uit te lopen.
Houd de grond goed nat, dan komt er na een paar maanden een topje uit. Verpot dan in diepere grond, graaf de wortel behalve de top onder en bewaar bij een warm, zonnig raam. Zorg ervoor dat je een grote pot gebruikt, want de wortels zullen snel alle beschikbare ruimte vullen. Gemberwortel kan op elk moment worden geoogst, maar laat hem acht tot tien maanden staan voor een rijpe en goed ontwikkelde specerij.
